چک و سفته هر دو سند تجاری محسوب می شود، معمولا برای مردم سوال پیش می آید برای زمانی که می خواهیم از کسی در مقام ضمانت یا تضمین، سندی دریافت کنیم چک بهتر است یا سفته؟
یا اینکه اگر با کسی معامله کنیم برای ثمن یا پول معامله که بر عهده بدهکار لازم می آید بهتر است از طرف مقابل چک دریافت کنیم یا سفته؟
در ذیل به بررسی هر کدام از این دو مورد خواهیم پرداخت که در ضمن این بررسی مشخص خواهد شد که برای ضمانت یا بدهی بهتر است از طرف مقابل چک دریافت کنیم تا سفته.
زیرا همین مزایای چک باعث شده مردم از چک استقبال بیشتری کنند و همین امر هم تبعا باعث شده قانون گذار به دفعات مکرر قواعد چک را بازنگری کند و به نیاز های مردم در این باره پاسخ بدهد تا چک به عنوان سند رایج بین مردم از استحکام بیشتری برخوردار شود و اعتماد مردم از این سند مالی با سوء استفاده برخی از آن سلب نشود.
در مقام مقایسه این دو سند مالی باید گفت چک، از مزایای بالاتر و بیشتری برخوردار است به خصوص اینکه در سال ۹۷ با تصویب قانون جدید صدور چک مزایایی بیشتر از قبل برای چک پیش بینی شده است.
مزیتی که برای دریافت چک از طرف مقابل چه برای ضمانت و چه برای پرداخت ثمن معامله وجود دارد نسبت به سفته این است که در چک می توان از اعتبار صادر کننده چک آگاهی پیدا کرد تا که بدون آگاهی از فرد بدون اعتبار و بدون پشتوانه مالی چک دریافت نکند که بعدا در صورت عدم موجودی صادر کننده دچار گرفتاری وصول آن بشود.
اعتبار یا خوش حسابی صادر کننده چک
این اعتبار صادر کننده چک را می توان در سامانه صیاد به دست آورد که اگر در این قسمت وضعیت سفید باشد برای صاحب حساب یعنی وی چک برگشتی ندارد و می توان به وی اعتماد کرد.
اما درباره سفته این قضیه صادق نیست و نمی توان از اعتبار امضا کننده سفته به این راحتی آگاه شد. پس از این جهت چک از سفته بهتر است.
جنبه کیفری داشتن چک بر خلاف سفته
روند قانون گذاری در زمینه چک بر حبس زدایی از این قضیه بوده است از این جهت که در دوره ای بیشتر افراد زندانی را صادرکنندگان و امضا کنندگان چک تشکیل می دادند لذا قانون گذار به مرور این جنبه کیفری بودن را کاهش داد تا جایی که برای کیفری بودن یک چک شرایطی لازم است که غالبا صدور چک در بین مردم به گونه ای است که فاقد این وصف کیفری بودن است لذا بر خلاف گفته برخی جنبه کیفری بودن برای چک در ضمانت و تضمین مزیت محسوب نمی شود زیرا چک تضمینی یا چک برای ضمانت اصلا جنبه کیفری نخواهد داشت.
لذا اگر چک تضمینی باشد، مشروط یا چک مدت دار باشد یا اینکه چک سفید امضا یا امانی باشد جنبه کیفری ندارد و فقط چک روز جنبه کیفری دارد.
با توجه به اینکه بیشتر مردم از چک به عنوان وسیله پرداخت برای مدت و تاریخی مشخص استفاده می کنند و چک روز نمی باشد لذا غالب چک ها وصف کیفری ندارد.
از آن طرف قضیه هم که سفته هرگز جنبه کیفری ندارد و فقط از طریق دادگاه عمومی می توان برای وصول آن اقدام کرد.
توصیه می شود اگر چکی را صادر می کنید که از باب ضمانت است در پشت چک قید کنید که برای ضمانت یا برای تضمین است.
جنبه کیفری داشتن چک
هزینه دار بودن واخواست سفته نسبت به برگشت زدن چک
برگشت زدن چکواخواست نامه سفته گواهینامه ای است که ثابت می کند مبلغ این سفته پرداخت نشده است و با این گواهینامه راه را برای وصول آن از طریق دادگاه باز می کند.
به عبارت ساده تر واخواست سفته ماهیتی شبیه همان برگشت زدن چک دارد البته با تشریفات بیشتری با این توضیح که واخواست سفته از طریق دادگاه انجام می شود و نیاز به ابلاغ به صادرکننده سفته است و برای واخواست آن ۲ درصد مبلغ سفته را از فرد اخذ می کنند اما در چک کارمند بانک کار برگشت زدن چک را انجام می دهد و نیازی به هزینه از این جهت وجود ندارد.
پروسه واخواست سفته و مدت ابلاغ آن باعث می شود وصول آن از طریق دادگاه تقریبا ۲ ماهی طول بکشد که البته برای برگشت زدن چک این تشریفات را نداریم و از این جهت هم چک نسبت به سفته برتری دارد.
وصف تضمین داشتن نقطه مشترک چک و سفته
مسئولیت تضامنی به این معنا است که تمام مبلغ سفته یا چک را می توان از هریک از امضا کنندگان این اسناد مطالبه کرد. برای مثال اگر الف، سفته ای را صادر کند در وجه ب و ب آن را با ظهر نویسی منتقل کند به ج و وی هم منتقل کند به د شخص د می تواند به هریک از افراد قبل بابت تمام سفته مراجعه کند.
البته اگر از یکی از آنان مبلغ را بگیرد حق رجوع به دیگری را ندارد.
در چک هم همین امر حاکم است.
به عبارتی دیگر دارنده چک یا سفته می تواند هنگام رجوع به دادگاه هر یک یا هر تعداد ار امضا کنندگان را خوانده قرار دهد و به اصطلاح آنان را به دادگاه بکشاند تا پاسخگوی مبلغ سند باشند.
چک و سفته
مسئولیت مدیر عامل یا نماینده شرکت در صدور چک
مزیت دیگری که چک نسبت به سفته دارد این است که اگر شما چک را از طرف یک شرکت دریافت کنید و مدیر عامل یا نماینده آن شرکت آن را امضا کند طبق قانون صدور چک نماینده یا مدیر نسبت به آن چک و مبلغ آن مانند خود آن شرکت مسئولیت تضامنی دارد و فرد دارنده چک می تواند حتی علیه آن مدیر امضا کننده اقامه دعوا کند و بدیهی ست که می تواند نسبت به شرکت هم اقامه دعوا کند.
اما اگر مدیر شرکت سفته ای به هر دلیل صادر کند در اینجا دیگر برخلاف چک مدیر مسئولیتی نخواهد داشت و فرد حق اقامه دعوا علیه مدیر را ندارد.
و مسئولیت تضامنی مدیر فقط در مورد چک پیش بینی شده آن هم در مقام صادر کننده چک.
وصول چک و وصول سفته
چک از طرق مختلفی قابل وصول است فارغ از جنبه کیفری داشتن آن در برخی موارد و تحت شرایطی چک را هم می توان از طریق اجرای ثبت به جریان انداخت که مزیتش این است بدون دادگاه رفتن و تشریفات آن می توان از لازم الاجرا بودن چک استفاده کرد و در اجرای ثبت اسناد صدور اجراییه را با داشتن چک خواستار شد و حتی اموال صادر کننده را توقیف کرد.
چک را از طریق دادگاه حقوقی هم می توان پیگیری کرد.
در قانون جدید راه حل سریع تری را حتی پیش بینی کرده است که دیگر چک پس از برگشت خوردن نیازی به رسیدگی در دادگاه و رفتن در صف دعوای دیگر ندارد اگرچه از قبل خارج از نوبت مقرر شده بود اما در عمل رعایت نمی شد.
طبق قانون جدید فرد می تواند پس از برگشت چک مستقیما از اجرای احکام دادگاه صدور اجراییه را برای وصول چک درخواست کرد در این حالت دیگر نیازی به رسیدگی دادگاه و طولانی شدن امر نیست و مستقیما اجراییه برای وصول آن صادر می شود.
در سفته اما می توان فقط از طریق دادگاه آن هم پس از تشریفات واخواست و پس از رسیدگی دادگاه آن را وصول کرد باید توجه داشته باشد سفته و برات جنبه کیفری ندارند و از طریق دایره اجرای مفاد اسناد رسمی هم قابل پیگیری نیست برخی از سایت ها در این امر دچار اشتباه شده اند لذا دقت کافی داشته باشید.
زیرا تنها چک است که سند عادی لازم الاجرا محسوب می شود.
وصول چک
مسدود کردن تمام حساب های صادر کننده چک به محض عدم موجودی
مزیت دیگری که برای چک پیش بینی شده در قانون جدید این است که چک به بانک ارائه شود و با عدم موجودی مواجه گردد، بانک با اعلام این موضوع در سامانه بانک مرکزی به تمام بانک ها به صورت برخط اعلام می کند و از آن پس تمام حسابهای فرد مسدود می شود و تا زمانی که آن چک پرداخت نشود رفع مسدودیت نخواهد شد و دیگر اینکه اگر آن حساب صاحب حساب موجودی نداشته باشد ممکن است از دیگر حساب های وی در آن بانک بتوان وجه چک را وصول کرد در حالی که این قواعد درباره سفته وجود ندارد.
نتیجه گیری
چک به مراتب از مزیت های بیشتر نسبت به سفته برخوردار است. وصول سفته هزینه بیشتری نسبت به چک دارد مثل هزینه واخواست که چک هزینه واخواست یا برگشت زدن ندارد و هزینه دادرسی.
چک را می توان از ۳ مرجع پیگیری کرد اما سفته را فقط از طریق دادگاه حقوقی می توان وصول کرد.
چک قابل مطالبه از اجرای مفاد اسناد رسمی است چون سند عادی در حکم لازم الاجرا محسوب می شود در حالی که سفته سند لازم الاجرا محسوب نمی شود.
